Қазақтың ұлттық ойындары: мәдени мұра мен ұлттық бірегейлікті сақтау

Әрбір елдің мәдени мұрасы оның тарихының, дәстүрі мен құндылықтарының байлығын көрсетеді. Қазақстанда осы байлықтың жарқын бір көрінісі – ұлттық болмысты, бірегей елдің мәдени мұрасын сақтауда маңызды рөл атқаратын ұлттық ойындар.

Ғасырлар бойы қазақ халқы мәдениетінің ажырамас бөлігіне айналған сан алуан спорт түрлері мен ойындарын дамытқан.

Қазақтар ежелден арқан тартыс, қыз қуу, ат жарыс, садақ ату, сақинам сақинам, аударыспақ, ақ серек пен көк серек, сондай-ақ ұлттық күрестің алуан түрлерінен жарыстар өткізген.

Бұл ойындардың әрқайсысының тарихи тамыры тереңде, қазақ халқының ерекшеліктерін бейнелейді. Мәселен, ат жарыс пен қыз қуу сынды ат спорты қатысушылардың ептілігі мен күшін ғана емес, олардың батылдығы мен батырлығын да сынады. Тир ату деп аталатын садақ ату көшпелілер үшін аң аулауға және қорғануға мүмкіндік беретін маңызды дағды болды. Көкпар немесе ат спорты ат үстінде ептілік пен икемділік танытады.

Ал аударыспақ пен қазақша күрес сияқты ойындар қазақ қоғамының ежелгі дәстүрлері мен құндылықтарын дәріптеп көрсетеді.

Уақыт өте келе бұл ойындардың көпшілігі қазіргі ойын-сауық пен технологияның әсерінен жоғалып немесе ұмытыла бастады. Дегенмен, үкімет пен қоғамдық ұйымдардың күш-жігері, жастардың ынта-ықыласы арқасында ұлттық ойындар қайта танымал болуда. Қазіргі Рыспай негізгі орта мектебіндегі балаларды рухани құндылықтарымен тірбиелеуі осының озық дәлелі бола алады. «Бір жылдығын ойлаған ел егін егеді, мың жылдығын ойлаған ел ұрпағына ұлттық тәрбиенің мәнін сіңіреді», демекші келешек қоғамның тірегі мықты болсын десек, іргетасын мықтылап қалау қажет емес пе! Ұлттың жарқын бет бейнесіне айналған Бауыржан атамыз «Өз ұлтын сүймеу, мақтаныш етпеу, сатқындықтың белгісі» деп айтып кеткен еді. Отанды сүйю, оны қадірлей білу, оған адал болу ушін оны тани білу керексің, соны санаңа құйып тәрбиелену керексің. Ендігі кезекте өзім тәрбиелейтін балаларға ойындарды үйрету арқылы рухани құндылықтардың маңыздылығын түсіндіру әрбір тәрбиешінің міндеті.

Ұлттық жарыстар, фестивальдер және білім беру бағдарламалары сияқты әртүрлі бастамалар мен іс-шаралар осы бірегей спорт пен ойындарды сақтауға және насихаттауға көмектеседі. Көптеген мектептер мен оқу орындары өз халқының мұрасы мен салт-дәстүрін өскелең ұрпаққа жеткізу мақсатында ұлттық ойындарға үйретуді өз бағдарламаларына енгізген.

Қазақстанның ұлттық ойындары тек спорттық жарыстарды ғана емес, ұлттың бірлігін, ынтымағын, мәдени байлығын бейнелейді. Олар ұлттық бірегейлікті нығайтуға, түрлі этностарды біріктіруге және қазақ мәдениетін елден тыс жерлерде таратуға ықпал етеді.

Қазақстанның ұлттық ойындары – бұл жай ғана спорттық іс-шара емес, сонымен қатар оның бай мұрасы мен дәстүрін бейнелейтін ұлт мақтанышы. Бұл ойындарды сақтау, тарату және кеңінен насихаттау қазақ мәдениеті мен ұлттық болмысын сақтауда, қоғамдағы бірлік пен ынтымақты нығайтуда, өскелең ұрпақтың бойына ұлттық болмысты сіңіруде маңызды рөл атқарады.

Нұрдана ДАУЛБАЕВА,
«Рыспай негізгі орта мектебі» КММ,
тәрбиеші