Ата заң – ел тірегі

30 тамыз – Конституция күні. Ата заңымыз 30 жылда неше рет өзгерді?

Қазақстан Республикасы үшін 30 тамыз – ерекше күн. Бұл — еліміздің құқықтық негізін қалаған басты құжат, Ата заңымыздың қабылданған күні. Қазақстан Конституциясы – елдегі заңдардың бастауы, азаматтардың құқығы мен бостандығының кепілі, мемлекеттік басқарудың негізі. Биыл осы маңызды құжаттың қабылданғанына 30 жыл толып отыр.

КОНСТИТУЦИЯҒА ЕНГІЗІЛГЕН ӨЗГЕРІСТЕР

30 жылдың ішінде Қазақстан Конституциясына 6 рет өзгеріс пен толықтырулар енгізілді:

Ата заңның тарихына шолу

Тәуелсіз Қазақстанның алғашқы Конституциясы 1993 жылы 28 қаңтарда қабылданды. Ол кезде еліміз жас мемлекет болатын. 1993 жылғы Конституцияда билік тармақтарының тежемелік әрі тепе-теңдік қағидаттары бекітіліп, Президенттің Жоғарғы Кеңес алдында есеп беру міндеті қарастырылған еді.

Алайда 1995 жылы бүкілхалықтық референдум арқылы жаңа Конституция қабылданды. Бұл – қазіргі қолданыстағы Конституция. Жаңа Ата заң адам құқықтарын кеңірек қамтып, Қазақстанның демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет екенін нақты айқындап берді.

Қазіргі Конституция 9 бөлімнен, 99 баптан тұрады. Онда адам мен азаматтың құқықтары, мемлекеттік билік тармақтарының өкілеттіктері, сот жүйесі, жергілікті басқару мен өзін-өзі басқару тәртібі секілді маңызды салалар толық қамтылған.

2022 жылғы басты өзгерістер

2022 жылы 5 маусымда Конституцияға түзетулер енгізу бойынша жалпыхалықтық референдум өтті. Бұл тарихи оқиға ел дамуының жаңа кезеңін бастады.

Негізгі өзгерістер:
– Суперпрезиденттік жүйеден – күшті Парламенті бар президенттік жүйеге көшу;
– Жер мен табиғи ресурстар халыққа тиесілі деген қағида енгізілді;
– Президенттің жақын туыстарына жоғары лауазым иеленуге тыйым салынды;
– Қазақстандықтар Конституциялық сотқа өз бетінше шағымдана алады;
– Өлім жазасына толық тыйым салынды;
– Мәжіліс пен Сенаттың сайлау жүйесінде мажоритарлық және партиялық тізім жүйесі қатар қолданылатын болды;
– Тұңғыш Президентке берілген ерекше мәртебелер алып тасталды.

Бұған қоса, Конституциялық Сот құрылып, азаматтардың құқықтарын қорғау жолында жаңа мүмкіндік ашылды.

Заңға құрмет – елге құрмет

Қай заманда болсын, әділдік пен тәртіп үстемдік құрған қоғам – берік мемлекет құрады. Сондықтан Конституцияны құрметтеу – әрбір азаматтың парызы. Өз құқығын білген, заңды сыйлайтын қоғамда ғана әділет салтанат құрады, даму болады, ертеңге деген сенім қалыптасады.

Ата заң – болашаққа бастар бағдаршам, ел бірлігінің тірегі. Оның әр жолы – мемлекет дамуының даңғыл жолын айқындайтын құндылық.

Биыл 30 жыл толып отырған Конституция – замана сынынан сүрінбей өткен, ел тағдырын табысты бағытқа жетелеген құжат. Ол – халықтың таңдауы, елдік пен бірліктің кепілі, тәуелсіздігіміздің рухани тұғыры. 30 тамыз – тек мемлекеттік мереке ғана емес, бұл — ел бірлігі мен тәуелсіздігін, заң мен тәртіпті құрметтеудің символы.

Сондықтан Ата заңымызды ардақтау, оны сақтау – бәріміздің ортақ азаматтық міндетіміз.
Қастерлі Конституция күні құтты болсын!

Сулейман МҰРАТҰЛЫ